Turystyczna biblioteczka z XVII wieku - prekursor czytnika

Turystyczna biblioteczka z XVII wieku

Podróżujący czytelnicy w dzisiejszych czasach mają niebywałą wygodę w postaci czytników książek. Ale tradycjonaliści wolą taszczyć papierowe wydania w bagażu. Nie od dziś! Cztery jakobińskie podróżnicze biblioteki wykonane w Anglii na początku XVII wieku (dwie z nich są obecnie w Wielkiej Brytanii i dwie w Stanach Zjednoczonych) uważane są za pierwszy rodzaj przenośnej biblioteki. W kolejnych stuleciach podobne podróżne biblioteczki stosowane były często.

Drewniana skrzynka miała wewnątrz 3 regały przeznaczone na 50 miniaturowych wersji książek przystosowanych wielkościowo do schowka (dziś powiedzielibyśmy, że są to formaty kieszonkowe, ale jakie ubranie prócz spodni roboczych ma kieszenie takiej wielkości!?). Skrzynka oprawiona była w indyczą skórę koloru oliwkowo zielonym lub brązowym i imitowała wielką księgę.

We wnętrzu „okładki” skrzynki zamieszony jest katalog książek wykonany z welinu (podłoża pisarskiego wytwarzanego ze skór płodów jagnięcych!), a spisany w formie 3 kolumn, które są jednocześnie 3 kategoriami: teologia i filozofia, historia, poezja. Obejmują one dzieła Cycerona, Wergiliusza, Owidiusza, Seneki, Horacego i Juliusza Cezara.

Te konkretne cztery pierwsze podróżne biblioteczki zamówione były przez prawnika i stanowiły prezenty dla przyjaciół. Nie każdego było stać na taki zbytek!

Turystyczna biblioteczka z XVII w.

Choć XVII wiek był okresem postępu poznawczego, tzw. rewolucji naukowej, a drukarnie miały już stuletnią tradycję i ich ilość ciągle rosła w ślad za zapotrzebowaniem na książki (tym samym spadały ich ceny), to był to też okres ogromnego podziału klasowego na niewyobrażalne bogactwo uprzywilejowanych i krańcową nędzę biednych. Pomimo tego, że dostęp do słowa drukowanego był łatwiejszy w porównaniu z wiekiem XVI, m.in. z powodu rozwoju szkolnictwa, to sama umiejętność czytania i posiadanie książek były wciąż przywilejem wyższej i średniej grupy społecznej. 

Choć w dzisiejszych czasach ceny niektórych książek są wysokie, to wtedy stać na nie było stanowczo mniej osób. Tym bardziej na personalizowane biblioteczki (bo każda różni się ornamentyką, symbolami i herbami) z aż pięćdziesięcioma książkami specjalnie tworzonymi jako komplet. Okładki książeczek są welinowe, ze złotym nadrukiem.

Turystyczna biblioteczka z XVII w.

Takie miniaturowe wersje książek przydatne były nie tylko w trakcie pobytu poza miejscem zamieszkania, ale i w czasie samej jazdy. Podróż najszybszym środkiem lokomocji przed wynalezieniem kolei żelaznej, czyli dyliżansem nie odbywała się z tą szaloną prędkością, jaką możemy pamiętać, gdy koń ciągnął wóz drabiniasty z dzieciakami na wakacjach jeszcze 40 lat temu, bo w XVII wieku w Europie drogi były z reguły nie utwardzone i rozjeżdżone, a mała ilość mostów kiepskiej jakości zmuszała do częstego przeprawiania rzeki w bród. Natomiast co 40-50 km należało wymieniać konie. Najszybsze dyliżansy osiągały podobno 18 km na godzinę. Podczas długich wypraw podróżna biblioteczka miała sens.

Dzisiaj na niemal każdej stacji benzynowej i kolejowej można kupić w kiosku coś do czytania. W XVII wieku sytuacja czytelników była o wiele trudniejsza!

Turystyczna biblioteczka z XVII w.

Źródła tekstu i zdjęć:

1.  Artykuł „First kind Kindle? Researchers University Leeds thought travel sized library” na sronie internetowej dailymail.co.uk

2.  Artykuł „English seventeenth-century travelling libraries”, Howard M. Nixon and William A. Jackson, w „Transactions of the Cambridge Bibliographical Society”, Vol. 7, No. 3 (1979)